Ջ.Պ. Մորգան, իր սերնդի ամենալավ ֆինանսիստներից մեկը, մանկության տարիներին նա ուշադիր հետևում էր իր գրպանի գումարին, եւ մեծահասակ տարիքում մեծ կարողություն է վաստակել կանխիկ դրամի հոսքին հետևելու շնորհիվ:
Նա Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմին վերաբերվում էր որպես փող աշխատելու հնարավորություն, եւ 1862-ին հիմնադրեց իր սեփական ընկերությունը, Dabrey, Morgan and Со:
1871-ին միաձուլվել է Drexel ընկերության հետ եւ հիմնադրել Drexel, Morgan, Stock- ը եւ շուտով դարձել Նյու Յորքի առաջատար ֆինանսիստներից մեկը:
Գործարարները եւ կառավարական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները մշտապես դիմում էին նրան առաջարկությունների համար, եւ նա օգնել է կանխել ֆինանսական ճգնաժամը 1895 թվականին: Նա փորձեց միավորել երկաթուղային գծերի տերերին, որոնք դեմ էին ԱՄՆ կառավարության քաղաքականությանը:
Շուտով Նախագահ Թեոդոր Ռուզվելտը վերադարձրեց գործարար կայսրության սեփականատիրոջը դառը իրականությանը, որի հզոր ազդեցության ներքո ձեւավորվում էին այսպես կոչված, արդյունաբերական տրեստներ:
Ջեյ Մորգանը ծնվել է 1837 թ. ապրիլի 17-ին Կոնեկտիկուտում, Հարտֆորդում: Այդ տարի երկրում ֆինանսական ճգնաժամ էր:
Այնուամենայնիվ, այն Morgan- ի վրա որեւէ ազդեցություն չի ունեցել, նրա հայրը հարուստ ապրանքային բրոքեր էր եւ փորձում էր առավելագույնս օգուտ քաղել երկրում ստեղծված իրավիճակից:
Երբ Ջեյ Մորգանը դեռ փոքր տղա էր, ընտանիքը տեղափոխվեց Բոստոն, իսկ հայրը սկսեց զբաղվել բամբակյա արդյունաբերությամբ:
Մորգանը բավական վաղ սկսեց հետաքրքրվել առեւտրով: Նա չէր ցանկանում խաղալ իր հասակակիցների հետ, բայց նա շատ ժամանակ էր նվիրում իր բյուջեի մանրակրկիտ վերլուծությանը (այդ սովորությանը նա պահպանեց մինչև իր կյանքի վերջը)` հաշվելով եկամուտներն ու ծախսերը:
Նա գիրք սիրող երեխա էր, մասամբ ` բիզնեսի եւ ֆինանսների հանդեպ ունեցած հետաքրքրության պատճառով, մասամբ՝ վատ առողջության պատճառով: Դպրոցում Մորգանը երբեք համբավ չէր վայելում:
Նրա զսպվածությունը նրա դասընկերների դուր չէր գալիս (եւ, ժամանակի հետ նաև ամբողջ ամերիկյան հանրությունը): Մորգանի սովորույթները միայն սրում էին այդ տպավորությունը: Նրան համարում էին ցուցամոլ, քանի որ նա լավ ֆրանսերենով նամակներ էր գրում Փարիզ կամ պատվիրում էր մի զույգ կոշիկ 900 դոլարով:
Մորգանի կրթությունը համապատասխանում էր նրա արտոնյալ դիրքին:
Երբ ընտանիքը տեղափոխվեց Լոնդոն, նրան ուղարկեցին Շվեյցարիայի մասնավոր դպրոց, այնուհետեւ նա սովորել է Գերմանիայում՝ Գոթինգենի համալսարանում, որտեղ նա այնպես էր գերել իր ուսուցիչներին, որ նրանք խնդրել էին նրան մնալ եւ աշխատել որպես համալսարանական դասախոսներից մեկի օգնական:
Փառասեր երիտասարդը հրաժարվել է այդ առաջարկից, քանի որ համոզված էր, որ նա պետք է բացեր իր բիզնեսը:
Մորգանը վերադարձել է Միացյալ Նահանգներ, եւ 1857 թ. սկսել աշխատել Duncan, Sherman եւ Co- ում, որի հետ նրա հայրը համագործակցում էր:
Երբ 1861-ին ԱՄՆ-ում քաղաքացիական պատերազմ սկսվեց, Ջ.Պ. Մորգենը այս իրավիճակում ոչ թե աղետ էր տեսնում, այլ հնարավորություն: Նա հարուստ մարդկանց շրջանում տարածված մեթոդն օգտագործեց ամերիկյան բանակից խուսափելու համար: Նա 300 դոլար վճարեց կեղծ թեկնածուին `իր փոխարեն ծառայելու համար:
1862-ին նա դուրս եկավ Duncan, Sherman and Со-ից եւ հիմնադրեց իր սեփական ընկերությունը՝ Dabrey, Morgan & Со: Երկրում թեժ պատերազմը էր, իսկ Մորգանը հաշվում էր իր շահույթը: 1864-ին նա կուտակել էր ավելի քան 50 հազար դոլար:
Պատերազմն ավարտվեց, եւ Մորգանը շարունակում էր իր հաղթական երթը: 1871-ին նա միաձուլվեց Ֆրենդելֆիական Drexel ընկերության հետ եւ հիմնեց Drexel, Morgan & Co ընկերությունը: Գրասենյակը տեղակայված էր Նյու Յորքի Ուոլ Սթրիթ եւ Բրոդ Սթրիթ փողոցների անկյունում:
Շուտով Մորգանը հեղինակություն է ձեռք բերեց և դարձավ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների առաջատար ֆինանսիստներից մեկը: Տարին նա վաստակում էր ավելի քան 500 հազար դոլար, այդ ժամանակ դա հսկայական գումար էր: 1870-ականներին նա սկսեց համագործակցել երկաթուղայինների հետ: Երկաթգծի ֆինանսավորման համար անհրաժեշտ էր մասնավոր կապիտալի օգնությունը:
Նրա ազդեցությունը երկաթուղային արդյունաբերությունում այնքան նշանակալի դարձավ, որ այդ ոլորտի առաջատար ներկայացուցիչները դիմում էին նրան, երբ անհրաժեշտ էր լինում լուծել ինչ-որ վիճելի իրավիճակ կամ խորհրդակցել: Այս ոլորտում, որտեղ ընկերությունները պայքարում էին գերիշխող դիրք գրավելու համար, Մորգանը սկսեց հանդես գալ միջնորդի դերում:
Երբ 1887 թ. ԱՄՆ կառավարությունը ընդունեց միջպետական առեւտրի մասին օրենքը, որը արգելում էր գների շուրջ բանակցություններ տանել, երկաթուղային ընկերությունները, ինչպես և սպասվում էր, կրկին դիմեցին Մորգանին`պատասխան գործողություն կազմակերպելու խնդրանքով: Այնուամենայնիվ, նույնիսկ իր տաղանդով նա չկարողացավ կասկածամիտ ղեկավարներին բերել կայուն կոնսենսուսի:
Հայտնի է, որ մարդը, ում ինքնագնահատականը սկսում է անցնել չափը, սխալ գործողություններ է կատարում: Մորգանը ոչ միայն չկարողացավ միավորել երկաթուղային ոլորտի ներկայացուցիչներին՝ հակազդելու ԱՄՆ կառավարությանը, նա կազմակերպեց գաղտնի դավադրություն, որի արդյունքում դարձավ պարզ թիրախ իշխանության համար, որը որոշեց իրեն ենթարկացնել առեւտրային կառույցների սանձարձակ ազդեցիկ առաջնորդներին:
1880-ական թվականներին Միացյալ Նահանգների բնակիչների մոտ ատելություն առաջացավ Մորգանի նկատմամբ: Նույնիսկ նրա մեծագույն գործերը նույն հասարակության առջեւ չկանխեցին վատ համբավը: 1893 թ. Բրիտանացի ներդրողները հետ վերցրեցին իրենց ավանդները, եւ ֆինանսական ճգնաժամ սկսվեց ԱՄՆ-ում:
Բանկային համակարգի եւ ֆոնդային բորսայի փլուզման կապակցությամբ ԱՄՆ կառավարությունը սկսեց ամրապնդել ֆինանսական համակարգը, օգտագործելով ոսկու պահուստները: Օրենքով, պաշարների արժեքը չէր կարող նվազել 100 միլիոն դոլարից (ոսկով):
1895 թ. հունվարին ոսկու պաշարները սպառվել էին մինչեւ 58 միլիոն, եւ գանձապետական քարտուղար Ջոն Քարլեն դիմեց Մորգանի օգնությանը: Մորգանը առաջարկեց վճարել ներդրողներին նոր պարտատոմսերով, որոնք ոսկե մետաղադրամներ կվաճառեն ԱՄՆ Ֆինանսների նախարարությանը:
Դա փայլուն որոշում էր, քանի որ այն ոչ միայն տնտեսապես շահավետ էր, այլեւ քաղաքականապես ընդունելի: Բացի այդ, Մորգանը երաշխիքներ տրամադրեցին այն ժամանակվա նախագահ Գրովեր Քլիվլենդին:
Մորգանի միության միջամտությունը օգնեց փրկել երկրի ֆինանսական համակարգը եւ լավ շահույթ բերեց հենց իրեն` 250 հազարից մինչեւ 16 միլիոն դոլար:
Այս գործը մեկ անգամ եւս ընդգծեց ֆինանսիստ Ջ.Պ. Մորգանի տաղանդը, ով արդեն դարձել էր խոսակցության առարկա: Նա շարունակում էր վերականգնել երկրի ֆինանսական համակարգը, իրականացնելով մի շարք անհավատալի գործարքներ:
Օրինակ, նա ֆինանսավորեց United States Steel –ը՝ աշխարհի խոշորագույն պողպատե արդյունաբերության կորպորացիան: 1900-ական թվականներից սկսած նա սկսեց միավորել երկաթուղային ընկերությունները իր Northern Securities Corporation կորպորացիայի եւ նավահանգիստային տրեստի կազմակերպմամբ:
Սակայն, այդ ժամանակվա նախագահ Թեոդոր Ռուզվելտը որոշեց, որ նա կկարողանա քաղաքական առավելություն ձեռք բերել, եթե խիստ միջոցներ ձեռնարկի այսպես կոչված տրեստների դեմ:
Քանի որ Northern Securities Corporation պատկանում էր հայտնի Մորգանին, Ռուզվելտը առաջարկեց սկսել նրանից մտածելով, որ այս ընկերությունը լավ օրինակ կարող է հանդիսանալ:
Այս անգամ Մորգանը արժանի հակառակորդ ուներ: Բացառությամբ մի փոքր թուլության, որը հետեւեց 1907 թ.-ին, երբ ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ նախագահն դիմեց Մորգանին օգնության համար: Տաղանդավոր ֆինանսիստի ազդեցությունը սկսեց նվազել:
Այդ ժամանակ Մորգանը, որն արդեն յոթանասուն տարեկան էր, իր ժամանակի մեծ մասը նվիրում էր իր հոբբիին `արվեստի առարկաների հավաքածուին եւ նրա անձնական կյանքին: Նա մահացավ Հռոմում, յոթանասունվեց տարեկան հասակում:
Մորգանը ճանաչված գործարար էր: Նա հաջողության հասավ հիմնականում ինքնավստահության, ձեռներեցության շնորհիվ եւ մասամբ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ նա ուներ հարուստ հայր լավ կապերով:
Նա երբեք չի ունեցել լավ առողջություն, հատկապես նա ամաչում էր իր մեծ կարմիր տանձաձեւ քթից, որն այդպիսին էր դարձել էկզեմայի պատճառով, որի արտաքին տեսքը անխուսափելիորեն գցում էր նրան խոր դեպրեսիայի մեջ:
Սակայն, չնայած հաճախ հանգստանալու անհրաժեշտության ուժերը վերականգնելու համար, Մորգանը կարողացավ հաջողություններ ունենալ ժամանակի ամենատարածված մասնաճյուղերում `երկաթուղային, ծովագնացության եւ էլեկտրական տեխնիկայի մեջ: Բացի այդ, նա բազմիցս փրկել է ԱՄՆ կառավարությանը, օգնելով երկիրը դուրս բերել բարդ իրավիճակից:
Մորգանը այնքան հարուստ չէր, ինչպես Կարնեգին կամ Վանդերբիլտները, սակայն բավականին կարողություն էր կուտակել, հավաքել էր արվեստի գլուխգործոցների զարմանահրաշ հավաքածու (նա ուներ գրեթե բոլոր հին վարպետների գործերը, այդ թվում `Վերմեր, Գեյսբորո, Ռեմբրանդտ) եւ աշխարհի ամենալավ գրադարաններից մեկը:
Հայտնի է, որ նա մեծամիտ, փառասեր ու ագահ ինքնահավան մարդ էր, բայց նա կարող էր լինել նաեւ առատաձեռն, եթե իհարկե, դա համընկնում էր իր շահերի հետ: Օրինակ, մի կին, որը նրան բերել էր հավաքածուի մեջ բացակայող ճենապակյա արձանիկներից մեկը, Մորգանը մեծ գումար էր տվել նրան եւ նվիրել առանձնատուն Ուելսում:
